خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
آثار ذکر
نقش سازنده‌ی یاد خدا در حیات فردی و اجتماعی جامعه‌ی انسانی غیر قابل تردید است. جامعه‌ای که در آن یاد خدا حاکم شد، مفاسد اخلاقی و اجتماعی و اقتصادی در آن کمتر به چشم می‌خورد، زیرا مفاسد اخلاقی فردی و مفاسد اجتماعی همگی ناشی از غفلت از خدای متعال است و هرگاه آرامش فردی ناشی از یاد خدا، مبدل به آرامش جمعی گردد و روابط اجتماعی و اقتصادی براساس آن استوار گردد، دیگر برای بی‌عدالتی و ستم و زیر پا نهادن حقوق دیگران و بی‌انصافی و رباخواری و... جایی نخواهد ماند.[17] در قرآن کریم برای یاد خدا آثار و نتایجی بیان شده است که هر یک از آنها در سعادت انسان و جامعه تأثیر بسزایی دارد و در ادامه به چند مورد از مهمترین آنها اشارهای خواهیم داشت.
الف) جلب نظر الهی
خداوند در سوره‌ی بقره مهمترین اثر و نتیجه‌ی یاد کردن خدا را چنین بیان میکند:
«فَاذْكُرُونىِ أَذْكُرْكُمْ»[18] مرا یاد کنید تا من نیز شما را یاد کنم.
خداوند در این آیه به مؤمنین بشارت داده است که توجه آنها به درگاه الهی از جانب خداوند بی‌پاسخ نمی‌ماند و متقابلاً خداوند نیز آنها را یاد میکند، اگر یاد خدای متعال، تنها همین اثر و فایده را داشته باشد، برای اثبات ارزشمندی ذکر خدای متعال کافی است.[19]
در این جمله که بیان کرده «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم» اشاره به یک معنی عاطفی میان خدا و بندگان نیست، آن گونه که در میان انسان‌هاست که به هم می‌گویند: به یاد ما باشید تا به یاد شما باشیم. بلکه اشاره به یک اصلی تربیتی و تکوینی است، به یاد من باشید یعنی به یاد ذات پاکی که سرچشمه‌ی تمام خوبیها و نیکی‌هاست و به این وسیله روح و جان خود را پاک و روشن سازید و آماده‌ی پذیرش رحمت پروردگار، توجه شما به این ذات پاک شما را در فعالیت‌ها مخلصتر و نیرومندتر می‌سازد.[20]
ب) آرامش قلبی و قدرت روحی
«الا بذکر الله تطمئن القلوب»[21] آگاه باشید که با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد.
در این آیه سخن از تأثیر یاد خدا در آرامش دلهاست؛ آرامشی که می‌تواند انسان را از لغزش‌ها برهاند و به فضایل اخلاقی بیاراید.
این آرامش به خاطر نگرانیهایی که گاهی به خاطر آینده‌ی تاریک و مبهمی است که در پیش دارد و گاه گذشته تاریک زندگی، فکر او را به خود مشغول می‌دارد، و نیز دنیا پرستی و دل باختگی نسبت به دنیا، توهّمها، هر یک از اینها می‌تواند باعث نگرانی و سلب آرامش از انسان گردد.[22]
پس هر قلبی با ذکر خدا اطمینان می‌یابد و اضطرابش تسکین پیدا میکند. آری، این معنا حکمی است عمومی که هیچ قلبی از آن مستثنی نیست، مگر اینکه کار آن قلب به جایی رسیده باشد که در اثر از دست دادن بصیرت و رشدش دیگر نتوان به آن قلب گفت و چنین قلبی از ذکر خدا گریزان و از نعمت طمأنینه و سکون محروم خواهد ماند.[23]
ج) خشیت از پروردگار
از جمله آثار یاد خدای متعال برای مؤمنان، خداترسی و خشیت است. خداوند متعال می‌فرماید:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبهُُمْ وَ إِذَا تُلِيَتْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتُهُ زَادَتهُْمْ إِيمَانًا وَ عَلىَ رَبِّهِمْ يَتَوَكلَُّون»[24] (مؤمنان کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده میشود، دلهایشان به هراس میافتد و چون آیاتش را بر آنان فروخوانند بر ایمانشان افزوده شود و بر پروردگارشان توکل کنند.)
شاید میان این آیه‌ی شریفه و آیه‌ی قبل نوعی تعارض مشاهده شود. در آیه قبل خداوند متعال فرمود هرکس یاد خدا را کند دلش آرامش می‌یابد ولی در اینجا می‌فرماید هرگاه یاد خدا شود، دلش ترسان میشود.
امّا حقیقت این است که میان این دو آیه ناسازگاری نیست، زیرا ترس ناشی از ذکر خدا مربوط به ذکر کیفر خدا و آرامش ناشی از ذکر خدا مربوط به یادآوری عفو و احسان اوست. مؤمن هرگاه به یاد نعمت‌ها و آمرزش خدا بیفتد، حسن ظن پیدا میکند و آرامش می‌یابد و هرگاه به یاد گناهان خود بیفتد، ناراحت و پریشان میشود «وجل» یعنی ترسی که همراه با اندوه است. [25]
خشیتی که در آیه‌ی 2 انفال آمده ترسی نیست که با حالت اطمینان منافات داشته باشد، بلکه حالتی است قلبی که طبعاً قبل از آمدن اطمینان عارض قلب میشود و ناشی از اعمال خود انسان است نه از خداوند. توضیح اینکه هر عذاب و ناراحتی که متوجّه‌ی انسان میشود از آنجا نوعی سلب نعمت است لذا امر وجودی نیست، بلکه امری است عدمی، و عبارت است از امساک از رساندن نعمت و انزال رحمت و لذا نمیتوان آنرا نوعی شرّ که امری وجودی است تلقّی کرد. حال وقتی مسلم شد که هیچ شرّی از ناحیه خدا نازل نمی‌شود، و چون ترس همیشه از شری است که ممکن است پیش بیاید، نتیجه می‌گیریم که حقیقت ترس از خدا همانا ترس آدمی از اعمال زشت خویش است که باعث میشود خداوند از انزال رحمت و خیر خود، خودداری کند، پس هر وقت آدمی به یاد خدا بیفتد اولین اثرش این است که متوجه گناهان خود میشود و لرزه بر اندامش میافتد و دومین اثر این است که متوجه پروردگارش میشود در نتیجه سکون و آرامش در دلش ایجاد میشود.[26]
د) نورانیت و بصیرت دل
از جمله آثار یاد خدای متعال پیدا شدن بینش و بصیرت برای صاحبان ذکر است. زمانیکه انسان رو به سوی خدا میکند، نوری از باطن بر نفس او می‌تابد و دل او را تابناک می‌سازد، از این رو در تعالیم اسلامی از یاد خدا به عنوان «نور دلها و جلای قلوب» تعبیر شده است این نور معنوی دل را از انواع ظلمت‌ها و کدورت‌های حاصل از توجه به غیر حق می‌رهاند و آثار معنوی عظیمی بر جای می‌گذارد.[27]
ه) در امان ماندن از شرّ شیطان
قرآن مجید در آیه‌ی 201 سوره مبارکه اعراف در وصف متّقین می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْاْ إِذَا مَسهَُّمْ طَائفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُون» (چون اهل تقوی را از شیطان وسوسه و خیالی به دل فرا رسد هماندم خدا را به یاد آرند و همان لحظه بصیرت و بینایی پیدا کنند.)
حرف «مِن» در این آیه وجه دارد: یا بیانیه است که به معنای خود شیطان میشود یا اینکه نشویه است که در این صورت به معنای وسوسه شیطان است، و در هر دو حال به یک چیز بازگشت دارد،[28] کلمه‌ی«طائف» نیز به معنای «طواف کننده» است، نتیجه اینکه شیطان و یا وسوسه‌های شیطانی همچون طواف کننده‌ای پیرامون فکر و روح انسان پیوسته گردش می‌کنند تا راهی برای نفوذ بیابند، اگر انسان در این هنگام به یاد خدا و عواقب سخت و شوم گناه بیفتد، آنها را از خود دور ساخته و رهایی می‌یابد وگرنه سرانجام در برابر این وسوسه‌ها تسلیم می‌گردد.[29]
هرکس در هر مرحله‌ای از زندگی و در هر سنی که باشد گرفتار وسوسه‌های شیطان قرار میگیرد، حتی افراد با ایمان و با شخصیت همیشه از این مورد احساس خطر می‌کنند، در چنین شرایطی، نخست فراهم ساختن سرمایه «تقوا» است که در آیه هم اشاره شده است، و سپس «مراقبت» و سرانجام توجه به خویشتن و پناه بردن به خدا، و یاد نعمت‌های او و مجازات او است.[30]
پس پناه بردن به خدا یک نوع تذکر است، چون اساسش بر این است که خدای سبحان که پروردگار آدمی است رکن و پناه‌گاهی است که می‌تواند این دشمن مهاجم را دفع کند.[31
نظرات شما عزیزان:
:: برچسب‌ها: آثارذکر, سازنده, جلب نظر الهی, مرایادکنید, تاشمارایادکنم, آرامش قلبی, قدرت روحی, فضایل, خشیت, نورانیت, بصیرت, امان ماندن از شرشیطان,
